Өнеркәсіптік құрылыс – өндірісті жаңғыртуды, жаңа жұмыс орындарын құруды және инвестициялар тартуды қамтамасыз ететін Қазақстан экономикасын дамытудың негізгі драйвері. Соңғы жылдары еліміз мұнай-газ, металлургия, химия және энергетика салаларындағы жобаларды белсенді іске асыруда. Алайда, сала заманауи шешімдер мен стратегиялық көзқарасты қажет ететін бірқатар қиындықтарға тап болады.
Өнеркәсіптік құрылыстың негізгі сын-тегеуріндері
1. Білікті кадрлардың тапшылығы
Білім беру бағдарламаларының дамуына қарамастан, Қазақстан инженерлердің, жобалаушылардың, автоматтандыру жөніндегі мамандардың және құрылыс жұмысшыларының жетіспеушілігін сезінуде. Себептері:
- Мамандардың шетелге кетуі.
- Білім беру бағдарламаларының нарықтың қазіргі заманғы талаптарына сәйкес келмеуі.
- Жастардың инженерлік мамандықтарға деген қызығушылығы төмен.
Проблеманы дуалды білім беруді кеңейту, шетелдік мамандарды тартуды ынталандыру және корпоративтік оқыту бағдарламаларын енгізу арқылы шешуге болады.
2. Материалдар мен технологиялардың импортына жоғары тәуелділік
Қазақстанның құрылыс саласы көбінесе шетелдік жеткізушілерге, әсіресе жоғары технологиялық жабдықтар, арнайы техника және құрылыс материалдары сегменттеріне тәуелді. Санкциялық шектеулер мен логистикалық проблемалар маңызды компоненттерге қол жеткізуді қиындатады.
Жергілікті өндірісті дамыту, импортты алмастыру бағдарламаларын енгізу және инновациялар саласындағы жеке-мемлекеттік әріптестікті ынталандыру шығуы мүмкін.
3. Қаржыландыру және инвестициялар
Инвесторлар көбінесе жоғары әкімшілік кедергілерге, салық заңнамасының тұрақсыздығына және жеңілдетілген қаржыландыруды тартудың қиындығына тап болады. Инвестициялық тартымдылықты арттыру үшін Қазақстанға:
- Бизнес үшін ашық және болжамды жағдайлар жасау;
- Өнеркәсіптік құрылысты қолдаудың мемлекеттік бағдарламаларын дамыту;
- Халықаралық қаржы институттарымен ынтымақтастықты күшейту қажет.
4. Экологиялық стандарттар және тұрақты даму
Заманауи өнеркәсіптік жобалар ESG (экология, әлеуметтік жауапкершілік және басқару) талаптарын ескеруі керек, бұл «жасыл» технологияларды енгізу үшін айтарлықтай шығындарды талап етеді. Негізгі сын-тегеуріндер:
- Энергияны үнемдейтін және төмен көміртекті технологияларға көшу.
- Өнеркәсіптік қалдықтарды кәдеге жарату және жерді қалпына келтіру.
- «Жасыл» құрылыс стандарттарын енгізу.
Даму перспективалары мен мүмкіндіктері
1. Инфрақұрылымды және индустриялық аймақтарды дамыту
Мемлекет индустриялық парктер, технопарктер мен экономикалық аймақтарды құруға белсенді инвестиция салуда, бұл жаңа инвесторларды тартады. Атырау мен Қарағандыдағы «Ұлттық индустриялық парк» және индустриялық аймақтар сияқты жобалар өндірістің шоғырлануына және логистиканы жеңілдетуге ықпал етеді.
2. Цифрландыру және автоматтандыру
Индустрия 4.0 өнеркәсіптік құрылыс үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Маңызды технологиялар:
- BIM модельдеу – уақыт пен шығындарды қысқартатын объектілерді цифрлық жобалау.
- IoT және жасанды интеллект – ғимараттардың күйін бақылау және ақауларды болжау.
- 3D басып шығару және роботтандыру – құрылымдардың құрылысын жеделдету және еңбек шығындарын азайту.
3. «Жасыл» құрылысты дамыту
Көміртегі ізін азайту қазақстандық өнеркәсіп үшін басымдыққа айналуда. Перспективалы бағыттар арасында:
- Өнеркәсіптік нысандарда жаңартылатын энергия көздерін пайдалану.
- Көміртекті тұту және сақтау технологияларын (CCS) енгізу.
- Экологиялық таза құрылыс материалдарын қолдану.
4. Мемлекеттік қолдау және халықаралық ынтымақтастық
«Ұлттық даму жоспары» және «Қазақстан-2050» сияқты Қазақстанды индустрияландыру бағдарламалары экономиканы әртараптандыруға және өнеркәсіп секторын дамытуға бағытталған. Инвестицияларды тартуға және стратегиялық маңызды объектілерді салуға ықпал ететін «Бір белдеу – бір жол» бастамасына қатысу қосымша серпін береді.
Қазақстандағы өнеркәсіптік құрылыстың әлеуеті зор, бірақ оны іске асыру үшін кадр тапшылығын еңсеру, импортқа тәуелділікті азайту, инвестициялық ахуалды жеңілдету және экологиялық стандарттарды енгізу қажет. Инновациялар, мемлекеттік қолдау және халықаралық әріптестерді тарту елімізге Орталық Азияның жетекші өнеркәсіптік орталығына айналуға көмектеседі.
